Türkiye'deki 1915 olaylarına dair Ermeni tezleri, 1965'ten bu yana 20 parlamentoda kabul gördü.
AA
muhabirinin çeşitli kaynaklardan ve TBMM'nin Mart 2011 itibarıyla
duyurulan araştırmasından derlediği bilgilere göre, bugüne kadar 20
parlamentodan Ermeni çevrelerinin 1915 olaylarına ilişkin iddiaları
paralelinde karar çıktı.
Bu iddialar genellikle 24 Nisan öncesine ya da hedef ülkedeki kritik
seçim dönemlerinde gündeme getiriliyor. Ermeni lobisinin rahat çalışma
imkanı bulduğu ülkelerin başında ise ABD ve Fransa geliyor.
Ermeni iddiaları paralelinde çıkarılan ve sayısı 20'yi bulan parlamento kararları şunlar:
Uruguay (1965)
Kıbrıs Rum Yönetimi (1982)
Avrupa Parlamentosu (1987)
Arjantin (1993)
Rusya Federasyonu (1995)
Kanada (1996)
Yunanistan (1996)
Lübnan (1997)
Belçika (1998)
Fransa (2001)
İsveç (2000)
İtalya (2000)
İsviçre (2003)
Slovakya (2004)
Hollanda (2004)
Polonya (2005)
Almanya (2005)
Venezuela (2005)
Litvanya (2005)
Şili (2007)
ÜLKE ÜLKE 1915 İDDİALARI
Bu
ülkelerdeki kararlara ilişkin geliş süreçlerinin birbirine benzer ya da
paralel olduğu gözleniyor. Ermeni iddialarına paralel kararlar alan
ülke parlamentolarının sayısı 20, ancak Ermenilerin çabaları bu
ülkelerle sınırlı değil. Ermeni lobisi birçok ülkede benzer faaliyetler
yürütüyor. Bu konunun en çok gündeme geldiği ülke ABD ve birçok
eyaletinde bu yönde karar var.
Ama
federal yasama organı Kongre'de bu tezler şimdiye kadar kabul görmedi.
Bunun dünya kamuoyunda yaratacağı etki büyük olacağı için Ermeni lobisi
federal hükümet için çok çaba harcıyor.
Parlamentolarından
Ermeni iddiaları paralelinde karar çıkan ülkelerdeki zamanlamaya
bakıldığında iki temel zaman dilimi ön plana çıkıyor:
24 NİSAN ÖNCESİ: Ermeni
çevreleri iddialarına konu olayların başlangıç tarihi olarak ortaya
atılan 24 Nisan öncesi bu girişimler hız kazanıyor. Ermeni lobisi
faaliyetlerini Mart ayında başlatıyor ve Nisan ortasında
yoğunlaştırıyor. Bu yoğun lobi faaliyeti aynı zamanda Türkiye'nin de
tepkisini artırdığı dönem oluyor. Sonuçta ya konu gündemden düşüyor ya
da Nisan ayı sonrasına sarkan bir sürece giriyor.
-Ülkelerdeki
seçimler: İkinci zaman dilimi ise hedef ülkede "kritik" seçim sürecinin
yaşandığı bir dönem. Hedef ülkedeki seçim sürecinde bir oy bile önemli
ise Ermeni lobisi baskısını artırıyor.
Ermeni
karar tasarılarının kabul edilmesi süreci 1965'de Uruguay
parlamentosuyla başladı. Uruguay Senatosu 20 Nisan 1965'te kabul ettiği
yasa ile 24 Nisan'ı "Ermeni Şehitlerini Anma Günü" ilan etti. Uruguay
Senatosu, 18 Mart 2000 tarihinde de 24 Nisan'ı "1915’te katledilenlerin
anısına Ermeni Şehitleri Anma Günü" ilan eden yasa tasarısını onayladı. 1
Kasım 2000'de Temsilciler Meclisi'nde görüşülmeye başlayan tasarı 10
Mart 2004'te kabul edildi. Uruguay Temsilciler Meclisi, ayrıca 3 Mayıs
2005 tarihinde Ermeni iddiaları konusunda bir bildiri kabul etti. Bu
bildiride, 24 Nisan'ın BM tarafından "her türlü soykırımın ifşa edilmesi
ve reddedilmesi günü" ilan edilmesi ve bunun için Uruguay Dışişleri
Bakanlığı'nın BM'de girişimde bulunması istendi.
Kıbrıs
Rum Yönetimi Parlamentosu 29 Nisan 1982'de Ermeni iddialarını tanıyan
bir karar aldı. Kararda, 1974 Kıbrıs Barış Harekatı ile ilinti kurulmaya
çalışıldı.
AB'DEKİ SÜREÇ
Avrupa
Birliği'nin Ermeni iddialarına ilgisi 1987 yılına kadar uzanıyor.
Türkiye'nin AB'ye tam üyelik başvurusunda bulunmasından üç ay sonra 18
Haziran 1987'de Avrupa Parlamentosu, "Ermeni Sorununun Siyasi Çözümü"
başlıklı bir tavsiye kararı aldı. Kararda 1915-1917 dönemindeki olaylar
1948 BM Sözleşmesi'ne göre "soykırım" olarak adlandırıldı ve Türkiye'nin
1915 olaylarını bu çerçevede tanımamasının AB'ye tam üyelik yolunda
engel olduğu görüşüne yer verildi. Avrupa Parlamentosu da 15 Kasım
2000'de, "AB'ye tam üyelik yolunda Türkiye tarafından atılan adımlar"
konulu raporun ilişiğindeki karar tasarısını Strasbourg'da Genel Kurulda
oylayarak kabul etti. Ermeni çevrelerinin iddialarını karara sokmayı
hedefleyen bir değişiklik önergesi az farkla kabul gördü. Türkiye,
Ermeni iddialarının raporda yer almasını protesto etti. Avrupa
Parlamentosu'nun 28 Şubat 2002'de kabul ettiği kararda ise 1987
yılındaki karara atıf yapılarak, "Türkiye'ye uzlaşma temeli oluşturması"
çağrısında bulunuldu. Avrupa Parlamentosu'nun 28 Eylül 2005 tarihli bir
başka kararında da "Türkiye'ye Ermeni iddialarını tanıma çağrısı"
yapıldı ve "bu tanımanın Avrupa Birliği'ne girişin ön şartı olduğu"
ifadesine yer verildi.
ARJANTİN
Arjantin
Senatosu'nun 5 Mayıs 1993 tarihinde aldığı kararda, Ermeni çevrelerinin
1915 olaylarına ilişkin iddiaları paralelinde tanım ve ifadelerle
dayanışma vurgusu yapılarak, Yukarı Karabağ Ermenilerine ilişkin
endişeler dile getirildi. Arjantin Senatosu'nun 22 Nisan 1998 tarihinde
kabul ettiği açıklamada ise "Senatonun soykırımın her şeklini kınadığı"
ifade edilerek, Ermeni iddiaları paralelinde ifadeler kullanıldı ve
Ermeni halkıyla dayanışma vurgusu yapıldı. Arjantin Senatosu'nun 20
Ağustos 2003 tarihinde kabul ettiği açıklamada da 1915 olaylarının 88.
yılında üzüntü dile getirildi ve Ermeni çevrelerinin iddialarına destek
verildi. Arjantin Senatosunun 14 Nisan 2004, 20 Nisan 2005 ve 19 Nisan
2006'daki açıklamalarında da Ermeni tezlerine verilen destek yinelendi.
Arjantin Parlamentosu 15 Ocak 2007'de yürürlüğe giren ve 24 Nisan'ı
"Tolerans ve Halklar Arasında Saygı Günü" ilan eden bir yasayı da kabul
etti. Yasayla Ermeni kökenli Arjantinli devlet memuru ve öğrencilere 24
Nisan'da anma etkinliklerine katılma izni verildi ve bu kişiler o gün
izinli sayıldı.
RUSYA
Rusya
Federasyonu Federal Konseyi Devlet Duması (Temsilciler Meclisi) 14
Nisan 1995'de kabul ettiği kararda, Ermeni iddialarına konu edilen
olaylar kınadı ve "24 Nisan Soykırım Kurbanlarını Anma Günü" olarak ilan
etti. Rusya Federasyonu Federal Konseyi Devlet Duması'nın 22 Nisan 2005
tarihli açıklamasında da Ermeni iddiaları paralelinde
değerlendirmelerde bulunuldu.
KANADA
Kanada
Parlamentosu Avam Kamarası 23 Nisan 1996 tarihinde aldığı kararda 1915
olaylarına ilişkin Ermeni iddialarına değinerek, her yılın 20-27 Nisan
haftasını "bir halkın diğer bir halka karşı uyguladığı insanlık dışı
davranışı anma haftası" olarak kabul edildiğini duyurdu. Kanada
Parlamentosu'nun Senato kanadında 13 Haziran 2002 tarihinde "Ermeni
Soykırımının Tanınması ve Anılması" başlıklı bir önerge kabul edildi.
Kanada Avam Kamarası'nın 21 Nisan 2004 tarihinde kabul ettiği kararda da
1915 olaylarına ilişkin Ermeni iddiaları paralelinde ifadelere yer
verilerek, yaşananlar "insanlığa karşı suç" olarak nitelendirildi.
YUNANİSTAN
Yunanistan Parlamentosu ise 25 Nisan 1996 tarihinde çıkardığı bir kanunla 24 Nisan'ı "Ermeni soykırımını anma günü" ilan etti.
LÜBNAN
Lübnan
Temsilciler Meclisi'nin 3 Nisan 1997 tarihli kararında Ermeni
çevrelerinin ifadelerine yer verildi ve 24 Nisan "Anma günü" ilan
edildi. Lübnan Temsilciler Meclisi 11 Mayıs 2000 tarihinde kabul ettiği
kararda Ermeni çevrelerinin iddialarına atıf yapıldı. Kararda, 1915
olayları kınanarak, Ermenilerin talepleriyle dayanışma vurgusu yapıldı.
BELÇİKA
Belçika
Senatosu 26 Mart 1998 tarihinde "Türkiye'de Yaşayan Ermenilerin 1915
Soykırımına İlişkin Karar"ı aldı. Kararda, Ermeni çevrelerinin
idialarına ilişkin çeşitli değerlendirmelere yer verilerek, Türkiye'ye
de bunu kabul etmesi çağrısı yapıldı.
İSVEÇ
İsveç
Parlamentosu Dışişleri Komisyonunca hazırlanan ve Parlamentonun 29 Mart
2000 tarihli oturumunda kabul edilen İnsan Hakları Raporu'nun Türkiye
ile ilgili bölümünde Ermeni çevrelerinin iddialarına da yer verildi.
Kararda 1915 olayları Ermeni tezleri paralelinde değerlendirildi. İsveç
Parlamentosu 11 Mart 2010 tarihinde kabul ettiği bir metinle de Ermeni
iddialarını Asuri, Süryani, Keldani ve Pontus Rumlarını da içine alacak
şekilde genişletti.
FRANSA
Fransa
Senatosu 7 Kasım 2000 tarihinde "acil görüşme" yöntemi ile gündeme
getirilerek ele alınan "Fransa 1915 yılında Ermenilere karşı soykırım
uygulandığını alenen kabul eder" ifadesinden oluşan yasayı kabul etti.
Bu yasa Fransa Ulusal Meclisi'nin 18 Ocak 2001 tarihli oturumuna katılan
50 kadar parlamenterin oybirliğiyle kabul edildi. Dönemin Cumhurbaşkanı
Chirac yasayı 29 Ocak 2001 tarihinde onayladı.
DİĞER BİLDİRİ VE KARARLAR
İtalya
Temsilciler Meclisi'nin 16 Kasım 2000'de kabul ettiği kararla Avrupa
Parlamentosu'nun 15 Kasım 2000 tarihli kararına atıfta bulunularak,
İtalyan Hükümetine sorunun çözümüne ilişkin girişimde bulunma çağrısı
yapıldı.
İsviçre
Federal Parlamentosu Ulusal Meclisi 16 Aralık 2003 tarihinde Ermeni
çevrelerinin iddialarını tanıyan bir önergeyi kabul etti.
Slovakya
Ulusal Meclisinde ise 30 Kasım 2004 tarihinde "Slovakya Ulusal Meclisi,
1915 yılında Osmanlılar tarafından girişilen Ermeni soykırımını tanır
ve bunun insanlığa karşı işlenmiş bir suç olduğunu kabul eder" şeklinde
bir bildiri benimsendi.
Hollanda
Temsilciler Meclisi'nin 21 Aralık 2004 tarihinde yapılan oturumunda,
"Hollanda Hükümetini Türkiye ile yürütülecek kültürel ve siyasi diyalog
çerçevesinde Türkiye'nin Ermeni Soykırımını tanıması konusunu sürekli
gündeme getirmesini" talep eden bir önerge kabul edildi.
Polonya
Parlamentosu, 19 Nisan 2005 tarihinde, Ermeni çevrelerinin iddiaları
paralelinde bir kararı kabul etti. Kararda, Ermeni iddiaları paralelinde
ifadeye yer verildi ve 1915 olayları mağdurlarının "saygıyla anıldığı"’
kaydedildi.
Federal
Almanya Parlamentosu 16 Haziran 2005 tarihinde Ermeni iddialarına
ilişkin karar metnini kabul etti. Kararda, Türkiye-Ermenistan
ilişkilerinin normalleşmesi gerektiğine de vurgu yapıldı.
Venezuela
Ulusal Meclisi 14 Temmuz 2005 tarihinde kabul ettiği kararda Ermeni
iddiaları paralelinde görüşlere yer verildi. Kararda, bu iddialar kabul
edilinceye kadar Türkiye'nin AB üyelik sürecinin askıya alınması da
istendi.
Litvanya
Parlamentosunun 15 Aralık 2005 tarihli kararında da Ermeni iddiaları
paralelinde görüşlere yer verildi Kararda, Türkiye'ye bunu tanıma
çağrısı yapıldı.
Şili Senatosu 5 Haziran 2007'de Ermeni iddialarını tanıyan tanıyan bir karar kabul etti.
KARAR TASARILARININ İÇERİKLERİ
Değişik
ülkelerin parlamentolarında kabul edilen, Ermeni iddialarına ilişkin
kararlar içerik yönünden 6 grupta değerlendiriliyor.
Birinci
grupta Türkiye ve Osmanlı Devleti ismini kullanmadan 1915 olaylarını
"soykırım" olarak değerlendiren ülkeler yer alıyor. Uruguay, Kanada,
Fransa, İtalya, Hollanda, Polonya (Türkiye'deki Ermenilerin soykırıma
uğradığı ifadesine yer veriliyor, ancak soykırımı kimin yaptığına
ilişkin karar metninde bir ifade yer almıyor) ve Venezuela (Ermeni
halkına karşı 'Genç Türk' rejimi ve onun 'Pantürkizm' ideolojisi
tarafından işlenen soykırım ifadesine yer veriliyor, ancak Osmanlı
Devleti veya Türkiye'ye bir atıfta bulunulmuyor) bu grupta yer almakta.
İkinci
grupta "soykırım" suçundan dolayı Türkiye'nin sorumlu tutulamayacağının
yer aldığı parlamento kararları bulunuyor. Avrupa Parlamentosu'nun 1987
kararı bu grupta değerlendiriliyor.
Üçüncü
grupta 1915 olaylarından Osmanlı yönetimini sorumlu tutan ülkeler yer
alıyor. Bu çerçevede alınan kararlar Belçika, İsveç, İsviçre, Slovakya,
Almanya ve Litvanya'da.
Dördüncü
grupta 1915 olaylarından açıkça Türkleri sorumlu tutarak Türkiye'nin
sorumluluğuna atıfta bulunan Kıbrıs Rum Yönetimi ve Yunanistan yer
alıyor.
Beşinci
grupta Ermeni iddialarına konu olayların 1915-1923 döneminde yaşanmış
göstererek dolaylı olarak Osmanlı Devleti ile birlikte Türkiye'ye de
suçlama yönelten ülkeler yer alıyor. Arjantin (2003), Rusya, Lübnan ve
Şili bu grupta sıralanıyor.
Altıncı
grupta 1915 olaylarının konu edildiği iddialara Ermeniler dışında
Asuri/Süryani/Keldanilere ve Pontus Rumları gibi Anadolu'daki diğer
Hıristiyan halkları içine alacak şekilde genişleten İsveç Parlamentosu
(2010) yer alıyor. Kararın bu şekilde çıkmasında ülkede yaşayan Süryani
ve Rum diasporasının etkili olduğu biliniyor.
AA
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder